2022 yılı ağır şekilde geçen pandemi sürecinin ardından toparlanma yılı olarak kayıtlara geçti. Pandemi sürecini atlatıyoruz dediğimiz süreçte ise Rusya-Ukrayna savaşı başladı ve petrol fiyatları dünya piyasalarında 35 dolardan 100 dolar seviyesine geldi. Arkasından kurların yükselişi ve TL’nin değer kaybı ile enflasyon ve maliyetler çok hızlı şekilde arttı.
2022’yi geride bırakırken aklımızda kalan ise, petrol fiyatlarındaki o hızlı artış süreci ve otobüslerin fiyatlarının 2.5-3 milyon TL’lerden 7 milyon TL’lere gelmesi oldu. Çok sıkıntılı bir yılı geride bıraktık. Akaryakıt fiyatlarındaki artışlar kısmen de olsa bilet fiyatlarına yansıtıldı. Otobüsçüler özellikle yaz sezonunda para kazandılar. Yalnız sektörümüzün en önemli unsurlarından olan bireysel otobüsçüleri kaybettik. Kış mevsimini yaşadığımız bu dönemde ise artan rekabet ortamı ile bilet fiyatlarında yüzde 50 gerilemeler oldu.
Sektörün çok uzun yıllardır en önemli sorunu hem kendi içinde, hem de diğer taşıma modlarından yansıyan haksız ve yıkıcı rekabet oldu. Havayolu fiyatları otobüs bilet fiyatlarını baskı altına aldı. Demiryolları çok düşük fiyatlarla yolcu taşıyarak haksız rekabet oluşturdu.
Sektör nereye gidiyor
Firmaların otobüs alımları da 2022’de devam etti. Ancak havayolları ve demiryollarının rekabeti beraberinde korsan taşımacılık yolcu taşımacılığı pazarını yüzde 50 daralttı. 2023’e girerken yeni maliyet artışları ile karşı karşıyayız. Asgari ücretteki yüzde 54 civarındaki artış sektörümüzü de yoğun şekilde etkileyecek.
Öte yandan bizim mevzuat düzenlemeleri ile ilgili de ciddi sorunlarımız var. 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu ile yerel yönetimler yasaları çelişiyor. Maalesef İçişleri Bakanlığı’nın yaptığı denetimlerde Karayolu Taşıma Kanunu özellikle D2 belgesi tarafında yok sayılıyor. Ulaştırma Bakanlığı bu belgelerin yok sayılmasına müsaade etmemesi gerekiyor.
Ulaşım Platformu Toplantısı
Geçtiğimiz hafta içinde İBB’nin bütün birim yöneticileri ile Kalyon Otel’de Ulaşım Platformu Toplantısını yaptık. Belediyeler turizm araçlarına yönelik ‘sürücü kartı ve güzergah belgesi alacaksın’ yönünde şartlar getirmemeli. Turizm araçlarının güzergahı olmaz. Yurtdışından gelen araçlar Türkiye’nin her yerine gidebilirken, Türk plakalı araçlar için yol belgesi isteniyor. Bunu gündeme getirdik.
Yeni Yönetmelik
2023’de eğer sektörün beklentilerine uygun yeni Yönetmelik yayınlanabilirse hem 2023’ü hem de sonraki yılların daha sorunsuz olmasını sağlayabiliriz. Bakanlık ile yaptığımız görüşmelerde Ocak ayı içinde bir Çalıştay planı var. Sonrasında da yeni Yönetmeliğin yayınlanmasını bekliyoruz.
Otogar ücretleri
Otogarlardaki ücret uygulamalarının keyfilikten çıkartılması ve bir tavan ücret getirilmesi de gerekiyor. Tekel konumunda olan otogarların rekabetçi anlayıştan uzak şekilde fiyat oluşturmaları Rekabet Kurumu’nun da alanına giriyor. Buna yönelik talebimiz olacak. Otogarların sektörlerin ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde doğru şekilde projelelendirilmesi de maliyetler açısından büyük önem taşıyor.
Ancadolu Otogarı
Anadolu Otogarı noktasında Mehmetçik Vakfı arazisi ile ilgili bazı sıkıntılar var. Burada yapılması gereken kavşak yatırımını Ulaştırma Bakanlığı yapmak istemeyince bizde oradaki otogar projesine çok sıcak bakmamaya başladık. Zorunlu olmadıkça orada otogar yapılmasını istemiyoruz. Otobüslerin 6 km yol gidip, 6 km geri dönüşleri olacak. 12 km fazladan yol hem maliyet hem de zaman kaybı getirecek.
Kurtköy İETT Garajı
Kurtköy’deki İETT Garajı’nın olduğu yerde otogar yapılması gündeme geldi. Ocak ayı içinde yine bu konuyu görüşeceğiz. Toplu taşıma ile desteklenebilir, içinden raylı sistem gececek. Otobana çok yakın. Yolcuların çok daha rahat girip çıkabileceği bir alan. 70 dönüme sahip. İBB yönetimi daha önce bize orayı önermiş ve 25 dönümü verebileceklerini söylemişlerdi. Bizde 25 dönümün bize yetmeyeceğini ifade ederek kabul etmemiştik. Onun içinde okul alanı var. Biz gerekirse gösterecekleri bir araziye bir okul yapabiliriz. 70 dönümlük bir alanda yap-işlet-devret modeli kalıcı bir otogar yapılması çok daha uygun olacaktır.
Bir de Ataşehir’de Rıdvan Dedeoğlu viyadüğünün orada 140 dönümlük bir alan var.
Kadir Topbaş döneminde planlara otogar olarak işlenmişti. Orayı da gündeme getirdik. Orası da yolcu için de bizim için çok uygun. İBB ile görüşmeleri devam ettireceğiz. Biz Viaport’un yanını istemiştik. Mehmetçik Vakfı’na göre daha uygundu ama Bakanlık orayı veremeyeceğini söyledi.
Ücretsiz servisler
2023 yılı gündemimiz Yönetmelik, Anadolu Otogarı, Beylikdüzü Cep Terminali, İstanbul içinde 16 transfer merkezi yapılması, İstanbul içindeki ücretsiz servislerin birleştirilmesi, bu servislerin E-5 ve TEM Koridorunda çalışarak transfer merkezleri güzergahının dışına çıkmaması, bilet satış portalları olacak.
Bilet satış portalları
Bilet satışı noktasında tekelleşme var. Biz e-bilete geçişte komisyon oranlarının yüzde 5 olmasını beklerken komisyonlar yüzde 13-15 oranlarına geldi. Sektörün yaşadığı önemli sorunlardan birisi de bu. Bu tekelleşen yapının bir an önce kırılması gerekiyor. Yönetmelikte bu konuda F1-e noktasında bir düzenleme bekliyoruz. Bilet kesen şirket parayı kendi hesabında biriktiriyor. Sektörün en cazip noktası; biletin önceden satılıp paranında önceden alınması ve bir sermaye gibi kullanılabilmesiydi. Bizim talebimiz; bilet satıldığı anda hizmet bedeli satıcıya, bilet parası da firmanın hesabına düşsün. Bunun çözümleri bulunabilsin. Ulaştırma Bakanlığı ile bunu konuştuk. Ticaret Bakanlığı ile yapılacak görüşmelerde yolcu taşımacılığının da e-ticaret kapsamına alınmasını istedik. İnşallah en kısa zamanda bu kapsama alınacak ve yasal düzenlemelerin yapılmasına imkan sağlanacak. Biz yüzde 5’in üzerinde bir komisyonu kabul etmiyoruz. Havayollarında olduğu gibi bileti satan bedelini alsın ve bilet bedeli de aynen olduğu gibi firmaya aktarılsın.
Tüm sektörümüzün yeni yılını kutluyor, sağlıklı, bol kazançlı bir yıl diliyorum.
MUSTAFA YILDIRIM
